سايت تخصصي علوم راهنمایی

يكي از مهم ترين خصوصيات موجودات زنده غذا خوردن آنهاست جانوران از جمله انسان مصرف كننده مواد غذايي هستند. سلول هاي بدن ما براي فعاليت خود به غذا نياز دارند و براي اينكه سالم و تندرست باشيم و سلول ها در ست كار كنند بايد انرژي و مولكول هاي لازم را بدست آوريم.

غذا مواد ضروري آن

مواد غذايي ضروري بدن عبارتنداز:
- كربوهيدرات ها

- ليپيدها

- پروتئين ها

- ويتامين ها

- مواد معدني

- آب

نوع اين مواد، همچنين مقدار اين مواد در غذايي كه مي خوريم اهميت دارد. كم يا زياد بودن هر يك از آنها موجب بيماري مي شود.
دستگاه گوارش بعضي از مولكول هاي اين مواد را مي شكند و به مولكول هاي ساده تر تبديل مي كند.

- كربوهيدرات ها:
بيشتر مواد غذايي ما را كربوهيدرات ها يا قندها تشكيل مي دهند. مثلا بيشتر غذاي سلول هاي مغز را مولكول گلوكز تشكيل مي دهد. كه نوعي كربوهيدرات است و در خون وجود دارد.
نشاسته و سلولز هم كربوهيدرات اند.
نشاسته در دانه هايي مانند گندم، برنج، ذرت و سيب زميني وجود دارد.
مولكول نشاسته از تعداد زيادي مولكول قند ساخته شده است.

- سلولز:

سلولز كربوهيدراتي است كه در ديواره سلول هاي گياهي وجود دارد. سلولز در بدن ما تجزيه نمي شود.
سلولز از تعداد زيادي مولكول قند ساخته شده است اما بدن ما آنزيم لازم براي تجزيه آن را ندارد. نوع پيوندهاي بين مولكول هاي سلولز و نشاسته با هم متفاوت است.

براي شناسايي نشاسته از محلول يد استفاده مي شود. نشاسته در مقابل محلول يد آبي تيره مي شود.

- پروتئين ها:
مهمترين مولكول هاي سازنده ي بدن موجودات زنده پروتئين ها هستند. پروتئين ها موجب رشد و تنظيم فعاليت هاي بدن مي شوند. هر مولكول پروتئين از اجتماع مولكول هاي كوچكتري به نام آمينواسيد ساخته شده است.
تا كنون 20 نوع آمينواسيد شناخته شده است. با توجه به گوناگوني تعداد و ترتيب آمينواسيدهاي مولكول پروتئين، انواع پروتئين ها به وجود مي آيد.
در غذاهايي مانند تخم مرغ ، شير، پنير، گوشت و نخود و لوبيا و سويا آمينواسيدهاي لازم بدن فراوانند.

شناسايي پروتئين:
در اين آزمايش ابتدا ماده ي غذايي را درون لوله آزمايش مي ريزيم.
سپس 20 تا 30 قطره سديم هيدرواكسيد رقيق اضافه مي كنيم و سپس 20 تا 30 قطره محلول مس سولفات كه آبي رنگ است اضافه مي كنيم در صورت وجود نشاسته رنگ مخلوط بنفش مي شود.

- ليپيد ها:
ليپيدها يا چربي ها ماده ي اصلي ساختمان غشاء سلول ها هستند اين مواد در زير پوست و اطراف اندام هاي بدن ذخيره مي شوند.
و به صورت عايق و ضربه گير عمل مي كنند ليپيدها در مقايسه با كربوهيدات ها مقدار انرژي بيشتري دارند. مصرف زياد ليپيد ها براي سلامتي انسان مضر است. در غذاهايي مانند گوشت، تخم مرغ، پنير، كره ، دانه هاي روغني انواع ليپيدها وجود دارد.

فسفوليپيدها از چربي هاي مهم غشاي سلول هستند.
فسفوليپيدها ، مولكول هايي هستند كه يك سر آنها قطبي (باردار) و آبدوست است و سر ديگر آنها با دو اسيد چرب غير قطبي(بدون بار) آب گريز است.

شناسايي چربي در مواد غذايي
براي شناسايي چربي در مواده غذايي مراحل زير انجام مي شود.

- ويتامين ها:
ويتامين ها موادي هستند كه به مقدار كم براي بدن لازمند و كارهاي مهمي را انجام مي دهند.
ويتامين ها موجب تنظيم فعاليت هاي بدن مي شوند. با كمك آنها استفاده از ساير مواد غذايي كامل تر و ساده تر مي شود. مثلاً كمبود ويتامين D موجب مي شود كه سلول هاي استخواني نتوانند از كلسيم استفاده كنند.
ويتامين ها به دو گروه محلول در آب و محلول در چربي تقسيم بندي مي شوند.

- مواد معدني:
در غذاي انسان بايد عناصر مختلف به صورت تركيبات شيميايي گوناگون وجود داشته باشد. غير از اكسيژن، هيدورژن، كربن و نيتروژن كه در ساختار كروهيدرات ها، ليپيدها و پروتئين ها وجود دارند حدود 20 عنصر ديگر هم وجود دارند كه براي تغذيه انسان ضروري هستند مانند آهن، يد ، كلسيم، فسفر، فلوئور، سديم، پتاسيم و...
اين عناصر به صورت مواد معدني، بدن مي رسند.

- آب:
بعد از هوا آب لازم ترين ماده براي بدن است اغلب مواد غذايي فقط به صورت محلول وارد خون و از آنجا وارد سلول ها مي شوند. آب در واكنش هاي شيميايي سلول ها شركت مي كند و مواد زايد و سلول ها به كمك آب از آنها دور مي شود.
گرماي بدن نيز توسط آب تنظيم مي شود.
بخشي از آب بدن از طريق عرق كردن، دفع، ادرار و مدفوع و انجام واكنش هاي شيميايي و تنفس از دست مي رود.

رژيم غذايي
گوناگوني غذاها بسيار است و رژيم غذايي براي هر فرد معيني نوشيدني ها و خوراكي ها است كه فرد به طور معمول مصرف مي كند. داشتن رژيم غذايي صحيح و مناسب براساس ويژگي هاي زير است.

1- كافي بودن (از شش دسته مواد ضروري به بدن برساند)
2- متعادل بودن (از همه انواع مواد غذايي مصرف شود تا مواد ضروري به بدن برسد)
3- مقدار انرژي (انرژي آن كالري لازم را به بدن برساند)
4- محدوديت داشتن (مواد لازم را به اندازه به بدن برساند و زيادتر نباشد)
5- تنوع داشتن (گوناگوني غذاها نيازهاي بدن را تأمين مي كند)

گروه هاي غذايي :
متخصصين علوم تغذيه همه غذاها را در 6 گروه غذايي قرار داده اند اگر در شبانه روز از اين 6 نوع ماده غذايي به اندازه كافي بخوريم غذايي متعادل داريم.

هرم راهنماي غذايي
امروزه متخصصين علوم تغذيه براي انتخاب غذاي روزانه افراد از هرم راهنماي غذايي استفاده مي كنند. در اين هرم وعده هاي صرف غذا در روز، از پايين به بالا كاهش مي يابد. مصرف غذاهاي گروه نان و غلات در پايين بيشتر از بقيه است با توجه به شكل در رديف دوم ميوه و سبزي و سوم گوشت و شير و در رأس هرم قند چربي و روغن قرار دارند. هر چه از پايين هرم به رأس هرم نزديك مي شويم ميزان مصرف اين نوع غذاها بايد كاهش يابد. مثلاً از غذاهاي رأس هرم به مقدار كمي بايد استفاده شود.

غذا و مشكل جهاني
درصد زيادي از مردم يا غذاي كافي نمي خورند و يا در غذاي آنها مواد لازم و ضروري وجود ندارد.

اين وضع موجب ايجاد بيماري هاي مختلف و حتي كاهش فعاليت هاي ذهني مي شود. امروزه تهيه غذاي پروتئين دار مشكل اغلب كشورهاي جهان است. و يكي از علل آن هم افزايش جمعيت اين كشورهاست با افزايش جمعيت محيط زيست تخريب مي شود و مهاجرت روستائيان به شهرها و حاشيه نشيني و كاهش توليد مواد غذايي و بي كاري و مشكلات آن دامن گير جوامع مي شود.

سؤالات فصل ۱۰

جملات زير را با كلمات داده شده كامل كنيد.

الف) پروتئين ها مهم ترين مولكول هاي سازنده ي		هستند.
ب) هر مولكول پروتئين از اجتماع واحد هاي كوچكي به نام		تشكيل شده است.
ج) ويتامين ها موجب		فعاليت هاي بدن مي شوند.

گزينه درست را انتخاب كنيد.
كدام گزينه از وظايف كربوهيدرات ها در بدن ...........است ؟

	الف) ماده سازي
	ب) محافظت
	ج) تامين انرژي
	د) ترميم

كدام ماده ي معدني موجب تنظيم كار غده تيروئيد مي شود؟

	الف) فسفر
	ب) سديم
	ج) يد
	د) پتاسيم

براي رشد , سلامت اعصاب , گوارش به ويتامين ................. نيازمنديم.

	الف) A
	ب) C
	ج) D
	د) B

كدام ويتامين به وسيله بعضي از باكتريها در روده بزرگ ساخته مي شود؟

	الف) C
	ب) D
	ج) K
	د)E

هريك از ساختارهاي زير را به عبارت مربوط به آن ارتباط دهيد.

الف) مقدار گرمايي است كه مي تواند يك كيلوگرم آب را يك درجه گرم كند.
ب) كربوهيدراتي است كه ديواره ي سلول گياهان را تشكيل مي دهد.
ج) موادي كه كارهاي بدن را تنظيم مي كنند.